Η Καθαρά Δευτέρα είναι κινητή γιορτή, η οποία εξαρτάται από την ημερομηνία του Πάσχα και εορτάζεται 48 ημέρες πριν την Κυριακή της Ανάστασης του Χριστού. Είναι μία μέρα αργίας και σηματοδοτεί την έναρξη της πνευματικής και σωματικής νηστείας. Η νηστεία σύμφωνα με την Ορθόδοξη παράδοση έχει ήδη ξεκινήσει από την προ-προηγούμενη Κυριακή, την Κυριακή των Απόκρεω, καθώς εκείνη είναι η τελευταία μέρα που τρώμε κρέας. Η Κυριακή πριν από την Καθαρά Δευτέρα, της Τυροφάγου, είναι η τελευταία μέρα που τρώμε γαλακτοκομικά.

Με την Καθαρά Δευτέρα ξεκινά η Σαρακοστή για την Ορθόδοξη Εκκλησία, ενώ ταυτόχρονα τελειώνουν οι αποκριάτικες εορταστικές εκδηλώσεις που ξεκίνησαν την Τσικνοπέμπτη. Η νηστεία της Σαρακοστής διαρκεί όπως λέει και το όνομά της σαράντα μέρες.

Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί καλούμαστε να αφήσουμε πίσω μας όλες τις «αμαρτωλές» συνήθειες, συμπεριλαμβανομένων και των αρτύσιμων, δηλαδή των μη νηστίσιμων φαγητών, καθαρίζοντας με τον τρόπο αυτό την ψυχή και το σώμα μας. Ας προσέξουμε λοιπόν περισσότερο τι βγάζουμε από το στόμα μας και λιγότερο τι βάζουμε. Η νηστεία της τροφής έχει περισσότερο συμβολικό και απτό χαρακτήρα, αυτό που κάνει τη διαφορά είναι η νηστεία από τα πάθη μας…

Ο εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας στην ύπαιθρο είναι γνωστός και ως “Κούλουμα”. Σε πολλές περιοχές μάλιστα διοργανώνονται εκδηλώσεις και προσφέρονται δωρεάν διάφορα σαρακοστιανά. Η προέλευση της λέξη Κούλουμα δεν είναι ξεκάθαρη. Σύμφωνα με μια άποψη ο όρος είναι αθηναϊκός και προέρχεται από τους στύλους (κολώνες) του Ολυμπίου Διός, για τους οποίους οι αθηναίοι χρησιμοποιούσαν την λατινική λέξη columna.

Το πιο γνωστό έθιμο της Καθαράς Δευτέρας και το πιο αγαπητό για τα παιδιά κάθε ηλικίας είναι το πέταμα του χαρταετού, το οποίο συμβολίζει το πέταγμα της ανθρώπινης ψυχής προς το Θεό, καθώς ο προορισμός του πνεύματος του ανθρώπου είναι στον ουρανό δίπλα στον δημιουργό του.